Zwevende aandacht is een begrip uit de psychoanalyse. Het verwijst naar de speciale staat van bewustzijn die de therapeut nodig heeft om naar de patiënt te kunnen luisteren en te ontdekken wat het belangrijkste is in zijn verhaal. Zoiets als het opgeven van dingen die niet belangrijk of relevant zijn in wat hij zegt en alleen aandacht hebben voor die dingen die dienen om de essentie van het probleem te vatten.

Zo gezegd, klinkt het gemakkelijk, maar de wisselende aandacht vereist een lange training en een zeer eigenaardig niveau van alertheid. En soms moet je je concentreren op iets anders dan de toespraak van de ander om vast te leggen wat echt wezenlijk is.

Zwevende aandacht voor Sigmund Freud

Freud stelt dat de enige norm voor de psychoanalyse de fundamentele regel is van de Vrije Associatie als de bepalende factor voor de productie van de analysant. Dit vormt de leidraad voor het werken in de oriëntatie van psychoanalytische klinieken, vrije associatie is daarom de aangewezen vorm om te bewegen.

Anderzijds moet de analyticus zijn eigen positie vinden in de overdrachtsband, tegenover de vrije associatie die gekenmerkt wordt door de opeenvolging van de toespraken van de patiënt. Dit concept wordt door Freud gebruikt met betrekking tot de singulariteit van het luisteren, wat zijn daad van analyticus, is de drijvende aandacht.

Zwevende aandacht

De zwevende aandacht impliceert, van de kant van de professional, het tijdelijk verdwijnen van zijn bewuste vooroordelen en onbewuste afweermiddelen.

Er moet een zo volledig mogelijke opschorting van alles zijn. Wat vaak de aandacht trekt: vooroordelen, zelfs de best gefundeerde theoretische veronderstellingen.

Voor Freud zou dit voorschrift de analist in staat stellen de onbewuste verbanden te ontdekken in de spraak van de patiënt, die in zijn geheugen een groot aantal schijnbaar onbeduidende elementen bewaart waarvan de verbanden later duidelijk zullen worden.

Meer weten

De zwevende aandacht werpt ernstige theoretische en praktische problemen op. Enerzijds zou het de enige "objectieve" houding zijn, omdat zij zich aanpast aan een in wezen vervormd object.

Maar hoe neemt de analyticus werkelijk de invloed van zijn bewuste vooroordelen en onbewuste afweermiddelen op zijn aandacht weg? Hiervoor adviseert Freud een didactische analyse. Maar Freud eist meer dan dit alles, het doel zou zijn te komen tot werkelijke communicatie van het bewuste naar het onbewuste.

Zwevende aandacht regel

In werkelijkheid moet de regel van de zwevende aandacht worden opgevat als een ideale regel die in de praktijk met moeilijke eisen en soms onoplosbare moeilijkheden wordt geconfronteerd. Hoe zouden bijvoorbeeld interpretatie en constructie plaatsvinden zonder dat de analist aan een bepaald materiaal een bevoorrecht belang toekent, het vergelijkt, schematiseert, enz.

In feite gebeurt de basis van de psychoanalytische dialoog van mij tot mij. Sommige latere auteurs, in navolging van Reik, zijn geneigd om zwevende aandacht te vereenzelvigen met een vorm van empathie, die zich in wezen op een infra-verbaal niveau zou afspelen.

Voor de Lacanianen ligt de sleutel in de overeenkomst die bestaat tussen de mechanismen van het onbewuste en die van de taal in het psychoanalytisch luisteren. Het gaat erom deze structurele overeenkomst tussen de onbewuste verschijnselen zo vrij mogelijk te laten werken.

Zwevende aandacht

Van wat aan de psychoanalytische methode ten grondslag ligt, springen altijd de neutraliteit van de analyticus, de regel van onthouding en de zwevende aandacht in het oog. Over dit laatste maakt Sigmund Freud expliciet:

"We moeten geen bijzonder belang hechten aan alles wat we horen, en het is juist dat we overal evenveel aandacht aan besteden."

Daarmee bedoelt hij dat we in het discours van de analysant niets in het bijzonder voorrang moeten geven, ongeacht verbuigingen, hoogte- en dieptepunten, het luisteren zal eentonig worden. Buiten het overleg laten we onze vooroordelen, onze fixatie op classificaties.

Bovendien laten we met een zekere kriebel onze verdediging varen en vallen we in slaap, wachtend tot het tij zijn tol eist. Als aan de ene kant de patiënt vrij associeert, luistert aan de andere kant de analist meer dan vrij.

Ik wil informatie om me in te schrijven voor de cursus Psychoanalyse .

Ons luisteren in zwevende aandacht

Ons luisteren is dan gehypnotiseerd. En het lijkt erop dat het niet meer de analist is die met zijn hypnotische charme diep in de geest van de patiënt gaat, maar dat de stem van de patiënt en de invloed daarvan het oor van de analist doet zweven. En hij neigt aandachtig zijn hoofd om te luisteren.

Maar het is de stem die vraagt om beluisterd te worden. En is de analyticus, meer dan een spiegel, een leeg oor waar de ander zijn angst en het gehuil van zijn geest laat neerslaan? In elk geval zei Michel de Montaigne dat het woord voor de helft bestaat uit degene die het uitspreekt en voor de helft uit degene die ernaar luistert. De geschiedenis van de neuroses is een dialogische constructie, een verhaal in twee stemmen, ondersteund door het luisteren.

De kunst van het luisteren

Plutarch, een Griekse filosoof, behoorde tot de klassieken die het meest over luisteren schreven. In Peri tou akouein, dat werd gepubliceerd als "De kunst van het luisteren", noemt hij het oor het enige zintuig, passief en actief tegelijk. Het geeft toegang tot de logos en dus tot het woord van de leraar en tot zelfkennis.

Hij geeft zelfs aanwijzingen voor een praktijk die heel dicht bij deze zwevende aandacht ligt, waarin hij voorstelt dat het oor zich laat doordringen door de logos zonder dat de wil daarin bemiddelt. Het luisteren dat Plutarch beschrijft staat echter in dienst van de deugd zelf en van het leren van het oratorium. En dat is meer dan aandacht voor de ander.

Woordenboek betekenis van floating attention

In de psychoanalyse en andere vormen van psychodynamische psychotherapie wordt de aandachtstoestand van de analyticus of therapeut ook opgeschort tijdens de therapeutische sessie.

Deze aandacht richt zich niet op wat de cliënt zegt, maar stelt de analyticus of therapeut in staat om al het gepresenteerde materiaal te horen en af te stemmen op de onbewuste affecten en ideeën van de cliënt. Ook wel gelijkmatig zwevende aandacht genoemd.

Laatste overwegingen

Volgens Sigmund Freud werd zwevende aandacht gecreëerd om de technische regel aan te duiden volgens welke de analyticus naar de patiënt moet luisteren zonder enig element van diens spraak te bevoorrechten en bovendien zijn eigen onbewuste activiteit moet laten functioneren. Zwevende aandacht is de tegenhanger van de vrije associatie die aan de patiënt wordt voorgesteld.

Freud formuleert deze techniek expliciet dat we geen bijzonder belang moeten hechten aan alles wat we horen, en dat we overal evenveel aandacht aan moeten besteden.

Als je dit bericht leuk vond door wisselende aandacht Als u uw kennis wilt uitbreiden of uw beroep wilt bevorderen, nodigen wij u uit om u in te schrijven voor onze cursus klinische psychoanalyse. Volledig online zult u uw kennis vergroten en in deze fantastische wereld vol informatie duiken.